نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران‌مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

نشانه‌شناسی روشی است که در تداوم خردی فلسفی در غرب شکل گرفت اما به ‌صورت ناملموس و منسجم با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. نشانه‌شناسی فرآیندی است که هویت خود را بر اساس متن به دست می‌آورد و به‌ عنوان ابزاری ارتباطی بین معماری و مخاطب به گفت‌وشنود می‌نشیند. به عقیده‌ یاکوبسن زبان مبین نشانه‌ها است و نظریه‌ ارتباطی خود را با ۶ کارکرد (ارجاعی، عاطفی، کنایی، هنری، همدلی و فرازبانی) معرفی می‌کند. در اینجا ۶ مصداق معماری (زمینه‌ فرهنگی، رمزگان معماری، کاربرد صحیح، ابزار ارتباطی، کارکردی نمادین و رمزگان فرا معماری) را معادل با آن می‌توان در نظر گرفت. این پژوهش با هدف بازخوانی بخشی از کتیبه‌ عمارت قلم‌فرسا در شیراز از منظر نظریه‌ ارتباطی یاکوبسن صورت گرفت و دو پرسش در آن مطرح شد. چگونه می‌توان با تأکید بر نظریه‎ ارتباطی یاکوبسن کتیبه‌ ملحق به فضای معماری را بازخوانی نمود؟ چرا باید این کارکردهای زبانی را در یک اثر بازخوانی کرد؟ در راستای پاسخ به این پرسش‌ها نخست با استناد به متون کتابخانه‌ای و مقالات، به تبیین دیدگاه مبتنی بر نظریه‌ زبان‌شناسی یاکوبسن پرداخته می‌شود و در ادامه با تأکید بر نشانه‌شناسی از منظر ساختارگرایان و نیز اندیشه‌ یاکوبسن، مبانی نظری پژوهش تدقیق می‌گردد. بخش نخست که از نوع کلامی و متن است، واژگان کلیدی و متغیرها توصیف و تحلیل می‌شوند و در ادامه، این نظریه با بخشی از کتیبه‌ عمارت قلم‌فرسا مورد تطابق قرار می‌گیرد. نتایج حاکی از آن است که گاهی چندین کارکرد را در یک اثر می‌توان مشاهده نمود درحالی‌که یکی از آنها بارزتر از باقی موارد است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading the Communicative Language Signs of the Qalamfarsa Mansion Inscription in Shiraz based on Jacobsen's communication theory

نویسندگان [English]

  • aida barekati 1
  • Hanieh Sadat ZendehBad 2
  • Mohammad Mansour Falamaki 3

1 Ph.D. Candidate Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, South Tehran Branch

2 Ph.D. Candidate, Department of Architecture, Centeral Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Department of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Semiotics is a method that was formed in the continuation of philosophical wisdom in the West, this method communicates with its audience in an intangible but coherent way. Semiotics is a process that acquires its identity based on the text and is a means of communication between the architecture and the audience. According to Jacobsen, language represents signs. He introduces his theory of the communication with six functions. Here 6 examples of the architecture can be considered equivalent to them. The purpose of this study is to re-read a part of the inscription of the "Qalam-farsa mansion" in Shiraz, which is examined from the perspective of Jacobsen' communication theory. This research seeks to answer two questions: How can an inscription related to the architectural space be read by emphasizing Jacobsen's theory of communication? And why should these linguistic functions be re-read in a work? To answer these questions, first of all, by referring to library texts and articles, the view based on Jacobsen's theory of the linguistics is explained and then by emphasizing semiotics from the perspective of the structuralists and Jacobsen's thought, the theoretical foundations of the research are explained and refined. In the first part of the research, words and texts are described, and then, this theory is adapted to a part of the inscription of the "Qalam-Farsa mansion". The results of this study indicate that sometimes several functions can be observed in one work, while one of them appears more pronounced than the others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jacobsen communication theory
  • semiotics
  • structuralist
  • inscription
  • Qalam-Farsa mansion
احمدی، پروین(۱۳۹۷). «تحلیل واژانه بر مبنای الگوی ارتباطی یاکوبسن»، رخشار زبان، سال ۲، شماره ۴.
امامی میبدی، داوود(۱۳۹۹). «پیام حفاظت معماری در شمای ارتباطی یاکوبسن»، معماری سبز، سال ۶، شماره ۳.
ایگلتون، تری( ۱۳۹۸). نظریه ادبی، عباس مخبر، تهران: مرکز.
چندلر، دنیل(۱۳۸۷). مبانی نشانه‌شناسی، مهدی پارسا، چاپ سوم، تهران: سوره مهر.
حاتمی، سعید؛ قاسمزاده، سیدعلی و نجمه امری(۱۳۹۲). «تحلیل رویکرد تعلیمی ابوسعید ابوالخیر بر مبنای نظریه ارتباطات کلامی یاکوبسن»، ادبیات تعلیمی، سال ۵، شماره ۱۷.
صراحتی جویباری، مهدی و مرتضی محسنی(۱۳۹۵). «عوامل مؤثر در ایجاد نقش ترغیبی زبان در قصاید ناصرخسرو»، کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره ۳۳.
عقدایی، تورج و فاطمه بیداخویدی(۱۳۹۴). «تعامل زبان و معنا در سوانح احمد غزالی بر پایه نظریه ارتباطی یاکوبسن، ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، سال ۱۱، شماره ۳۹.
فاروقی­هندوالان، جلیلالله(۱۳۸۸). «نقد و تحلیل غزلی از سعدی بر پایه روش یاکوبسن»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، شماره ۴.
قاسمی، روحالله و میترا مرادی(۱۳۹۷). «تحلیل ساختار شکل‌گیری معنا در شعر «قصه‌ای از شب» مهدی اخوان ثالث بر اساس آراء یاکوبسن»، جستارهای زبانی، دوره ۹، شماره ۵.
قاسمی، شهین(۱۳۹۸). «بررسی جایگاه روایت شنوها و انگیزه راوی در الهی‌نامه‌ عطار نیشابوری (با تکیه‌ بر نظریه ارتباطی رومن یاکوبسن)»، شعر پژوهش، سال ۱۱، شماره ۳.
مهدیزاده، علیرضا(۱۳۹۵). «بررسی کارکردهای گوناگون عکس­های مستند اجتماعی بر اساس کارکردهای زبان (نظریه ارتباطی یاکوبسن)»، کیمیای هنر، دوره ۵، شماره ۱۸.
نبی­لوچهرقانی، علیرضا(۱۳۸۷). «بررسی دیدگاه‌های زبانی و ادبی سنایی (در چهارچوب نظریه یاکوبسن)»، پژوهش‌های ادبی، شماره ۲۲.
نرسیسیانس، امیلیا، (1391). انسان، نشانه، فرهنگ، علیرضا حسن­زاده، تهران: افکار.
نوروزی، زینب(۱۳۹۱). «بررسی شعر نظامی بر اساس نظریه ارتباطی یاکوبسن»، پژوهش زبان و ادبیان فارسی، شماره ۲۴.
نوروزی، مهناز و آناهیتا مقبلی(۱۳۹۷). «تحلیل فرمی تنگ­های سفالین دوره‌ سلجوقی کاشان در موزه متروپولیتن با رویکرد نشانه‌شناسی ساختارگرا»، مبانی نظری هنرهای تجسمی، شماره ۶.
یاکوبسن، رومن(۱۳۸۰). زبان شناسی و شعر شناسی، کوروش صفوی، تهران: هرمس.
یاکوبسن، رومن(۱۳۹۶). روندهای بنیادین در دانش زبان، کوروش صفوی، تهران: هرمس.
نادری فرد، علیرضا(۱۳۹۹). «مصاحبه­ اختصاصی انجام‌شده توسط سیده آیدا برکاتی به ‌منظور تهیه اطلاعات و تصاویر عمارت قلم‌فرسا»، تصویر بردار بافت تاریخی شیراز.
Kuznetsova, K.J. (2011). Architectural Space and Greimassian Semiotics, Socialiniu Mokslu Studijos, 3rd time, No. 4, 1280.
Lambton, A.K.S, (2009). Shiraz (Second Edition), University of California UC Berkeley.