اشتقاق زبان فارسی در چارچوب نظری رابرت برد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه آزاد واحد تهران شمال

2 استادیار گروه زبان‌شناسی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران

چکیده

در این­ مقاله، ماهیت و طبیعت اشتقاق براساس دیدگاه رابرت برد مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است با واژه­ های مشتق جمع ­آوری شده از زبان­ فارسی این پدیده توضیح داده شود. پرسش این است که اشتقاق زبان فارسی چگونه در چارچوب نظری رابرت برد جایگاه می­یابد و چطور می­ توان از این نظریه در اشتقاق فارسی الگو گرفت. چنین فرض می ­شود که اشتقاق فارسی با الگوی مطرح در نظریه حاضر همراستا باشد. روش پژوهش به صورت کتابخانه­ ای است. واژگان مشتق از فرهنگ واژه­ های مصوب فرهنگستان (1384)، فرهنگ واژه ­سازی در زبان فارسی (1386)، فرهنگ فارسی عمید(1359) و کتاب اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز (کشانی،1371) استخراج و با استفاده از نمونه­ های استخراج شده از منابع گوناگون، طبیعت اشتقاق در زبان فارسی نشان داده می ­شود. جداسازی وند‌ها و چگونگی واژه­ سازی هر واژه مشتق فارسی، هدف اصلی این پژوهش است. اشتقاق به عنوان گزینش واژگانی، عملکرد صرفی و نسبت‌های واژگانی از جمله موارد مهم و اساسی در این پژوهش است و با ارائه مثال­ها و نمودار­های درختی بر اساس نظریه رابرت برد، به روشنی ماهیت اشتقاق در زبان فارسی بیان می­ شود. در این مقاله کوشیده ­ایم طبیعت اشتقاق را با ذکر نمونه‌هایی از زبان فارسی براساس دیدگاه رابرت برد با ارائه نمودارها و جدول­هایی، مورد بحث و بررسی قرار دهیم. ماهیت اشتقاق زبان فارسی با ماهیتی که رابرت برد در نظریه خود مطرح نموده، همراستا است. درستی سه ماهیت مطرح در این نظریه در زبان فارسی با نمودار­ها و جدول‌ها ثابت شد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Derivation of Persian Language in Robert Beard's Theoretical Framework

نویسندگان [English]

  • Fariba Hossaini Tashnizi 1
  • Nazanin Amir Arjmandi 2
1 Ph.D. in Linguistics, Islamic Azad Universty, North Tehran Branch
2 Assistant Professor of Linguistics, Takestan Branch, Islamic Azad University, Takestan, Iran
چکیده [English]

The present paper aimed to investigate the nature of derivation based on the theory of Robert Beard (2001). This paper will explain the phenomenon of the derivation with the derivative words collected from the Persian language. The research question is: how does the derivation process of the Persian language find a place in Robert Beard's theoretical framework? or how can the theory be used in the derivation process of the Persian language? It is assumed that the Persian derivation is consistent with the proposed pattern in the present theory. The Research method is a library. The words derived were extracted from the dictionary approved by the Academy (2005), the dictionary of the word formation in Persian (2007), the Persian dictionary by Amid (1981), and the suffix derivations in Farsi today (Keshani,1993). Using the extracted samples from various sources, the nature of derivation is shown in Persian language. The purposes of this research are how to classify affixes and how to make the derivative word of Persian. Derivation as lexical selection, morphological operations, and lexical relations are considered in this research. By presenting examples and tree diagrams based on theory, the origin of the derivation in Persian is clearly expressed. In this research tried to discuss the nature of the derivation based on Robert Beard's theory by presenting tree diagrams and tables. The nature of the derivation of the Persian language was the same as the nature of theory. Finally, the correctness of the three natures of theory is proved in the Persian language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Robert Beard’s theory
  • derivation of Persian language
  • lexical selection
  • morphological operations
  • lexical relations

مراجع

ارکان، فائزه (1390). «بررسی تحلیل عناصر ساختواژی کلمات مرکب فعلی بر مبنای نظریه صرف مبتنی بر واژه قاموسی»، پژوهش­های زبانی، دوره2، شماره1، صص 1-20.
افراشی ، آزیتا(1388). ساخت زبان فارسی، تهران: انتشارات سمت ، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
انوری، حسن و حسن احودی گیوی (1363). دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات فاطمی.
باطنی ، محمد رضا (1372). «استفاده از اشتقاق در واژه سازی علمی»، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی و زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی،  صص 223-235.
باطنی، محمد رضا (1348). توصیف ساخت دستوری زبان فارسی ، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
برومند سعید، جواد (1383). ریشه شناسی و اشتقاق در زبان فارسی ، کرمان: انتشارات دانشگاه با هنر.
حق شناس، علی محمد (1379). «واژه سازی درون متن»، یک علاج قطعی، نشر دانش،سال 17، شماره 1، صص 27-31.
خلیلی ، کامیاب (1386). فرهنگ واژه سازی در زبان فارسی، نشرتهران: قصیده سرا.
رفیعی ، عادل (1391). مفهوم عامل در واژه­های مشتق زبان فارسی، مجله پژوهش­های زبان­شناسی، سال چهارم ، شماره دوم ، صص31-19.
رفیعی، عادل (1389).  اشتقاق پسوندی در زبان فارسی، مجله دستور (ویژه نامه فصلنامه علمی – پژوهشگاه فرهنگستنان، شماره 4 ، صص 105- 69.
سمیعی گیلانی ، احمد (1380). «ترکیب و اشتقاق دو ابزار واژه سازی»، در مجموعه مقالات نخستین هم اندیشی مسائل واژه گزینی و اصطلاح شناسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی ، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شقاقی، ویدا (1386). مبانی صرف، تهران : انتشارات سمت.
شقاقی، ویدا (1381). «پیشوند نفی در زبان فارسی»، نامه فرهنگستان ، شماره 20، صص 85-96.
صادقی، علی اشرف (1358). دستور زبان فارسی ، سال چهارم آموزش متوسطه عمومی ، فرهنگ و ادب ، تهران: سازمان کتاب های درسی ایران.
طباطبایی ، علاءالدین (1389). «فرایندهای واژه سازی زبان فارسی و استقلال صرف و نحو»، مجله پژوهش­های زبان­شناسی ، سال دوم ، شماره دوم، صص 99-87.
طباطبایی، علاءالدین(1382). اسم و صفت مرکب در زبان فارسی ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی .
عاصی ، مصطفی(1389). «رده بندی واژه های مرکب»، فصلنامه زبان و ادب پارسی ، شماره 46.
عباسی، مجید و دیگران (1393). «مقایسه فرایند اشتقاق در دو گونه علمی و محاوره ای زبان فارسی»، پژوهش های زبانی، سال5، شماره 1.
عمید ، حسن (1359). فرهنگ عمید، تهران: امیر کبیر.
غلامعلی زاده ، خسرو(1374). ساخت زبان فارسی ،تهران: شرکت انتشارات احیاء کتاب.
فرشیدورد ،خسرو( 1375). گفتارهایی درباره دستور زبان فارسی ، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه واژه گزینی (1384). فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
قریب، عبدالعظیم؛ بهار، محمدتقی؛ فروزان فر، بدیع الزمان؛ همایی، جلال و رشید یاسمی(1363) دستور زبان فارسی ، تهران: سازمان انتشارات اشرفی.
کلباسی ، ایران(1371) ساخت اشتقاقی واژه در زبان فارسی امروز، تهران ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کشانی، خسرو(1371) اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
میر سعیدی، عاطفه سادات(1391). وند افزایی در زبان فارسیگ وند بنیاد یا پایه بنیاد؟، مجله زبانشناسی و گویش­های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد ، علمی پژوهشی ،شماره پیاپی6.
ناتل خانلری، پرویز(1372). دستور زبان فارسی ، تهران : انتشارات توس.
نوبهار، مهرانگیز(1372). دستور کاربردی زبان فارسی ، تهران: انتشارات رهنما.
واحدی لنگرودی ، محمد مهدی و مهدی قادری(1389). «ساخت موضوعی کلمات مشتق در زبان فارسی»، زبان شناخت، سال اول، شماره اول، صص 74-57.
هورن ، پل (1356). اساس اشتقاق فارسی، ترجمه جلال خالقی مطلق ، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
Adems.V(1973). An Introduction to Modern English Word Formation, London, Longman.
Alinei .M (1984). "Round Table on Word Formation and Meaning, Quaderni di Semantica". 5, 43-142, 275-365.
Anderson.S.R.. (1982). "Where’s Morphology? "LIN 13, 571 -612.
Beard, Robert (1987). "Lexical Stock Expansion. Rules and the Lexicon Studies" in Word Formation, ed. Edmund Gussmann. Lublin: Catholic University Press, 24-41.
 Beard, Robert (1988). "The Separation of Derivation and Affixation: Toward a Lexeme-  Morpheme Base Morphology". Quarderni di semantica 5.277-287 [Also IULC 1986].
Beard, Robert (1990). "The Nature and Origins of Derivational Polysemy." Lingua 81.101-140.
Bybee. J. L. (1985). Morphology: a Study of the Relation between Meaning and form, Amsterdam, Benjamins.
Lyons,J(1990). Language & Linguistics: An Introduction, Cambridge: Cambridge university Press.
Scalise. S. (1984). Generative Morphology, Dordrecht, Foris.
Spencer.A and A.M. Zwicky (2001). The Handbook of Morphology: Oxford, Malden: BlackWell.
 

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار