نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری دانشکده معماری و هنر دانشگاه آزاد، واحد تهران جنوب،

2 . دانشیار و عضو هیأت علمی دانشکده معماری و هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

یکی از اهداف غایی معماری این است که محلی را به مکانی قابل بهره‌برداری و سکونت تبدیل کند، بدان معنا که ذات نهفته و بالقوه حاضر در عناصر محیط را عیان نماید؛ از این رو مطالعه مکان بسیار حائز اهمیت است. از سوی دیگر نقطه آغار مفهوم پدیده‌شناسی در شاخه علوم فلسفی است، اما هرگز در فلسفه محدود نشده و دامنه نفوذ خود را در علوم مختلف دیگر، از جمله معماری در بر‌گرفته است. رویکرد پدیده‌شناسی در مورد یک پدیده، تفکر در ماهیت درونی و آشکار سازی ذات آن است. کریستین نوربری شولتز به عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های پدیده‌شناسی در مکان و معماری مسکونی تأثیر بسیار عمیقی در گسترش این گفتمان داشته‌ است. در این پژوهش، با استفاده از ابزارهای گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و برداشت‌های شخصی میدانی تلاش شده است تا مفاهیم و اصول مرتبط با مفهوم مکان و پدیده‌شناسی مکان، بررسی و واژه خانه تحلیل شود. در این راستا ابتدا پدیده‌شناسی فلسفی که مبدأ و تبلور مفهوم پدیده‌شناسی در معماری است، بررسی و در کنار آن، تفحصی در آراء و نظریات کریستین نوربری شولتز در حوزه مفهوم پدیده مکان و پدیده‌شناسی مکان شده است. سپس، مفهوم خانه، محل قرار و سکونت همراه با آرامش انسان مورد واکاوی قرار گرفته است و در ساختار خانه با شاخص مفهومی مکان از دیدگاه شولتز مطابقت داده شد و به‌ عنوان نمونه موردی، یکی از خانه‌های ارزشمند تاریخی ایران (خانه بروجردی‌های کاشان) مورد کنکاش قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Concept of the Home in Christian Norbery Schultz's Phenomenological Theories of the Residential Places (Case Example: The Historical House of the Boroujerdi in Kashan)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Abyati 1
  • Hasan Ali Pourmand 2

1 Ph.D. in Architecture, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, South Tehran Branch

2 . Associate Professor and Faculty Member, Faculty of Architecture and Art, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This research, using data collection tools through documentary studies and personal field perceptions, has tried to study and analyze the concepts and principles related to the concept of the place and the phenomenology of place, and to analyze the word house. In this regard, we have first examined the philosophical phenomenology that has been the origin and crystallization of the concept of the phenomenology in architecture. In addition, an examination of Schultz's views and theories in the field of the concept of the place phenomenon and the phenomenology of the place is given. Then, the concept of home, location and residence along with human peace is explored. The structure of the house was matched with the conceptual index of the place from Schultz's point of view and as a case study, one of the valuable historical houses of Iran (Boroujerdi House of Kashan) was studied and the results were recorded in the final part of the description.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology
  • place
  • residential architecture
  • Kristin Norbury Schultz
  • Kashan Boroujerdi House
ابریشم­چی، مهدی(1391). «درنگی در پدیدارشناسی نزد مرلوپونتی»، مجله کتاب ماه فلسفه، شماره 57:25- 30.
آرنهایم، رودولف(1392). نیروهای ادراک بصری در معماری، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: فرهنگستان هنر، تهران.
اخوت، هانیه؛ بمانیان، محمدرضا و مجتبی انصارى(1390). «در سکونت، بازشناسی مفهوم معنوی مسکن سنتی اقلیم کویری»، مجله مطالعات شهر ایرانى اسلامی، شماره 5: 95 -102.
امامی سیگارودی، عبدالحسی؛ دهقان نیری، ناهید؛ رهنورد، زهرا و سعیدعلی نوری(1391). «روش‌شناسی تحقیق کیفی: پدیدار‌شناسی»، مجله پرستاری و مامایی، جامع نگر، شماره  68: 56 -63.
انصاری، مجتبی؛ بمانیان، محمدرضا؛ پور‌جعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علی‌اکبر و هادی محمودی‌نژاد(1387). «پدیدار‌شناسی محیط شهری: تاملی در ارتقاء فضا به مکان شهر»، مجله علوم و تکنولوژی محیط ‌زیست، شماره 4.
انصاری، مجتبی(1393). پدیدار‌شناسی هرمنوتیک مکان حیث مکانی میدان نقش جهان، آبادان: انتشارات پرسش.
اهری‌، زهرا(1383). «معنا در معماری غرب، رویکردی پدیدارشناسانه در بررسی تاریخ معماری»، فصل‌نامه فرهنگستان هنر، شماره 10: 40- 50 .
بخشیان، مقدی و سید مجید مفیدی شمیرانی(1393). «فضاهای زیرزمینی در معماری بومی اقلیم گرم و خشک ایران»، مجله هویت شهر، شماره 17: 35 -44.
بمانیان، محمد‌رضا؛ محمودى‌نژاد، هادی؛ پورجعفر، محمدرضا؛ انصارى، مجتبی و علی‌اکبر تقوایى(1387).  «پدیدار‌شناسى محیط شهرى»، نشریه محیط زیست، دوره دهم، شماره 4: 282- 297.
پرتویی، پروین(1382). «مکان و بی‌مکانی رویکردی پدیدار‌شناسانه»، مجله هنرهای زیبا،  شماره 14.
پرتویی، پروین(1392). پدیدارشناسی مکان، چاپ دوم، تهران:‌ موسسه تألیف، و نشر آثار هنری متن.
پنج‌تنى، منیره(1394). «فلسفه معمارى، گفتگو با مهرداد قیومى بیدهندى»، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 112: 5 -12.
پور‌جعفر، محمدرضا؛ پورمند، حسن‌علی؛ ذبیحی، حسین؛ هاشمی دمنه، لیلاسادات و  محسن  تابان(1390). «پدیدارشناسی هویت و مکان در بافت‌های تاریخی»، مجله علمی پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شماره 3: 20-11.
پورمند، حسن‌علی و حسین فلاح(1392). «پدیدارشناسی مکان، بازخوانی هویت مکان بافت تاریخی»، مجله کتاب ماه هنر، شماره 181: 16-21.
پیرنیا، محمدکریم و غلامحسین معماریان(1390). آشنایی با معماری اسلامی ایرانی ساختمان‌های درون شهری و برون شهری، ناشر: سروش دانش.
حلیمی، محمدحسین (1379). اصول و مبانی هنرهای تجسمی، احیاکتاب، تهران.
حنیف، احسان(1397). «مفهوم سکونت و تاثیر آن بر حیاط خانه‌های ایرانی (مطالعه موردی خانه‌های کاشان دوره قاجار)»، دوفصلنامه علمی پژوهشی اندیشه معماری، سال دوم، شماره 4: 31-44.
دارابی، علی(1388). «رویکرد پدیدارشناسی در تجزیه و تحلیل پدیده‌های سیاسی»، فصلنامه مطالعات سیاسی، شماره 5: 61-82 .
ذبیحى، حسین؛ حبیب، فرح و کمال رهبرى‌منش(1390). «رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونى و تأثیر مجتمع‌هاى مسکونى بر روابط انسان (مطالعه موردى: چند مجتمع مسکونى در تهران)»، فصلنامه هویت شهر، شماره 8: 103-118.
شاهچراغی، آزاده و علیرضا بندرآباد (1394). محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و  شهرسازی، تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
شولتز، کریستین نوربری(1382). معماری معنا و مکان، ترجمه ویدا نوروز برازجانی، تهران، نشر جان جهان، چاپ اول.
شولتز، کریستین نوربری(1392). مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی، ترجمه محمود امیر یاراحمدی، تهران: نشر آگه.
شولتز، کریستین نوربری(1394). روح مکان بسوی پدیده‌شناسی معماری، مترجم: محمدرضا شیرازی، چاپ پنجم، تهران: رخداد نو.
شیرازی محمدرضا(1391).  معماری حواس و پدیدارشناسی ظریفِ یوهانی پالاسما، چاپ اول، تهران: انتشارات رخداد نو.
شیرازی، محمدرضا(1392). «جایگاه پدیدارشناسی در تحلیل معماری و محیط»، مجله آرمان‌شهر، شماره 11: 91-99.
صادقی، ستار و حجت‌الله مرادی پردنجانی(1393). «پدیدارشناسی؛ رویکردی فلسفی، تفسیری و روش شناختی به مطالعات کارآفرینی»، دوفصلنامه مطالعات روش‌شناسی دینی، شماره 2: 62-72.
صدقی، مهرداد (1389).  تحلیل عوامل و عناصر مؤثر بر تأثیرگذاری پیام در تصویرسازی، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
ظفرمندی، سویل و نادیه ایمانی (1396). مبادی سلیقه در معماری، مجله پژوهش باغ نظر، سال چهارم، شماره 53: 33-40.
فیرحی، داوود(1392). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشر نی.
قبادیان، وحید(1386). مبانی و مفاهیم در معماری غرب، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
قرآن مجید(1399). موسسه الهادی، قم: مرکز چاپ و نشر قرآن کریم.
معماریان، غلامحسین(1375). آشنایی با معماری مسکونی ایران (گونه شناسی درون‌گرا)، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
مصطفوی، شمس‌الملوک(1391). «هایدگر و پدیدارشناسی هرمنوتیکی هنر»، فصلنامه کیمیای هنر، شماره 3: 47-54.
میرگذار لنگرودی، صدیقه سادات و مرتضی نیک‌فطرت (1394). رهیافت پدیدارشناسانه در اندیشه پیتر زومتر، چاپ اول، تهران: انتشارات علم معمار رویال.
ندیمی، ضحی (1393)، اطوار مرکز تحلیلی بر مراتب مفهوم مرکز در معماری، مطالعات معماری ایران، شماره 5 ،بهار و تابستان 1393 ، صص 115-129
Harris, K. (1983). Thoughts on a Non Arbitrary Architecture, Perspecta, 20: 9-20.
Moran, D. and T. Mooney (2002). The Phenomenology Reader, New York: Routledge.
Seamon, D. (1982). The Phenomenological Contribution to Environmental Psychology, Journal of environmental Psychology, 2: 119-140.